Rodzaje gwintów możemy podzielić ze względu na kształt zarysu, rodzaj wymiaru, kierunek obrotu oraz jednostkę miary i stosunek podziałki do średnicy. Łącznik stanowi podstawowy element połączenia gwintowego. Składa się on ze śruby i nakrętki. Połączenie śruby i nakrętki daje nam spoczynkowe połączenie gwintowe. Wyróżniamy połączenia gwintowe pośrednie i bezpośrednie. Różne rodzaje gwintów stosuje się głównie w budowie maszyn oraz ich elementach składowych takich jak np. amortyzatory gumowe.
Podstawowe rodzaje gwintów:
Rodzaje gwintów – kształt zarysu:
- trapezowe symetryczne (przenosi duże obciążenia w jednym oraz w obu kierunkach, stosowane np. w imadłach równoległych lub w śrubach podnośników)
- trapezowe niesymetryczne (pracują przy jednym kierunku obciążeń, stosowane
np. w prasach śrubowych) - trójkątne
- okrągłe (duża wytrzymałość zmęczeniowa, stosowany np. w złączach wagonowych)
- prostokątne (stosowany w produkcji jednostkowej)
Rodzaje gwintów – rodzaj wymiaru:
- wewnętrzne (znajduje się wewnątrz otworu)
- zewnętrzne (znajduje się na wałku)
Rodzaje gwintów – kierunek obrotu:
- lewy
- prawy (stosowane najczęściej)
Rodzaje gwintów – jednostka miary:
- calowe (kąt zarysu wynosi 55 lub 60 stopni)
- metryczne (kąt zarysu wynosi 60 stopni)
Rodzaje gwintów – stosunek podziałki do średnicy:
- zwykłe (najczęściej występują w elementach produkowanych seryjnie)
- drobnozwojne (charakteryzują się wysoką samohamownością, zabezpieczają połączenie gwintowe przed luzowaniem)
- grubozwojne (stosowane np. w połączeniach spoczynkowych często odkręcanych)
Gwinty – Calowe, Metryczne i Tabela Rozmiarów
Gwinty powstają w wyniku nacięcia rowków wzdłuż linii środkowej. Zarys gwintu powstaje poprzez przechodzenie naciętych rowków przez oś gwintu. Ze względu na trójkątny kształt zarysu wyróżniamy gwinty calowe i metryczne. Gwinty calowe dzielą się na rurowe oraz drobnozwojne. Wykorzystywane są m.in. przez hydraulików i gazowników. Gwinty metryczne są bardzo wytrzymałe ze względu na kąt zarysu wynoszący 60 stopni. Ich wadą jest niedokładne osiowanie. Tabela rozmiarów gwintów calowych i metrycznych znajduje się poniżej (Tabela 1).
Gwinty metryczne
Gwinty metryczne charakteryzują się trójkątnym zarysem, stosowane głównie w połączeniach spoczynkowych. Najczęściej oznaczone są literką „M” i należą do gwintów złącznych. Wyróżniamy gwinty metryczne zwykłe i drobnozwojne. Zarówno gwinty metryczne zwykłe, jak i drobnozwojne mogą być prawozwojne lub lewozwojne. Gwinty metryczne drobnozwojne stosowane są m.in. w instalacjach elektrycznych, zastępując w wielu przypadkach gwinty specjalne Pg. Ich kąt zarysu wynosi 60 stopni. Doskonale sprawdzą się w codziennym użytku. Gwinty metryczne są bardzo wytrzymałe, dlatego często stosowane
są w również w przemyśle. Samohamowność (duża siła działająca na śrubę nie powoduje jej obrotu i odkręcania) oraz mała wrażliwość na niedokładność wykonania to kolejne zalety, którymi cechują się gwinty metryczne.
Gwinty metryczne – klasy:
- dokładna (gwinty precyzyjne)
- średnio dokładna (ogólne przeznaczenie)
- zgrubna (stosowana w materiałach trudnych do obrobienia)
Polami tolerancji określona jest dokładność gwintów metrycznych. Wyróżniamy trzy grupy długości skręcania gwintu: małą S, średnią N i dużą L. Oddzielny zbiór gwintów stanowią gwinty metryczne z małymi podziałkami, które stosuje się przy budowie przyrządów precyzyjnych.
Gwinty calowe
Gwinty calowe nazywane inaczej gwintami Whitwortha, podobnie jak gwinty metryczne mają zarys trójkątny. Stosuje się je do połączeń rurowych. Ich kąt zarysu wynosi 55 stopni. Wyróżniamy gwinty calowe rurowe oraz drobnozwojne. Do gwintów calowych zaliczamy również gwinty amerykańskie (UNC), amerykańskie drobnozwojne (UNF), amerykańskie ekstra drobnozwojne (UNEF). Idealnie sprowadzają się w instalacjach powietrznych, hydraulice, gazownictwie, niektórych modelach samochodów produkowanych w USA. Gwint UNC, to gwint zwykły, opracowany przez Williama Sellersa w 1864 roku. Wszystkie informacje dotyczące gwintu UNC określane są normami ASME B1.1 oraz ISO 5864. Gwinty calowe opisują średnicę przy pomocy cali, gdzie 1 cal równa się 2,54 cm.
Calowe rurowe
Calowe rurowe gwinty znajdą zastosowanie w połączeniach rurowych (prace hydrauliczne lub gazownicze). Używając tego rodzaju gwintów należy pamiętać, że ich średnica podana jest w calach. Gwint UNC (Unified National Coarse) to odpowiednik europejskiego gwintu metrycznego o skoku nominalnym. Zarys kąta gwintu UNC wynosi 60 stopni. Używa się
go do produkcji elementów łącznikowych np. nakrętek i śrub.
Calowe drobnozwojne
Calowe drobnozwojne mają zakres kąta gwintu wynoszący 55 stopni. Gwinty UNF (Unified National Fine) to europejski odpowiednik gwintu metrycznego o skoku drobnozwojnym. Zarys kąta gwintu UNF wynosi 60 stopni. Podobnie jak gwinty UNC, tak i gwinty UNF wykorzystuje się do produkcji łączników (wkręty, śruby). Gwinty calowe drobnozwojne powszechnie stosowane są w Stanach Zjednoczonych. Ten rodzaj gwintów również został opracowany przez Williama Sellersa. Przykładowo, gwinty UNF można oznaczyć
w następujący sposób: 3/8”UNF lub 3/8”-24UNF, gdzie liczba 24 oznacza ilość zwojów
na 1 cal.
Gwinty trapezowe
Gwinty trapezowe charakteryzują się wysoką wytrzymałością. Wśród gwintów trapezowych wyróżniamy gwinty trapezowe metryczne ISO oraz gwinty trapezowe niesymetryczne. Zaletą gwintów trapezowych metrycznych ISO jest możliwość użycia nakrętek dwudzielnych. Użycie nakrętek dwudzielnych jest pomocne przy regulacji oraz pozbywaniu się luzów poosiowych. W przeciwieństwie do gwintów metrycznych ISO, gwinty trapezowe niesymetryczne mają możliwość pracy przy obciążeniu tylko w jednym kierunku. Dodatkowo charakteryzują się one największą wytrzymałością. Gwinty trapezowe niesymetryczne wykorzystuje się np. w prasach śrubowych. Są odporne na przenoszenie dużych obciążeń przy wysokim współczynniku tarcia. Wysokiej jakości stal, z której wykonane są gwinty trapezowe symentryczne powoduje, że są one wyjątkowo wytrzymałe, dzięki czemu znajdują zastosowanie w serwisowaniu urządzeń elektrycznych (np. wkrętarek), konstrukcji maszyn mechanicznych. Gwinty trapezowe można stosować również jako śruby wodzące w trokach, zamykanie ruchu we wtryskarkach lub jako śruby ruchome w prasach śrubowych.
Oznaczenia gwintów
Oznaczenia gwintów wg normy PN i ISO podane są w tabeli 2
Gwinty kierunkowe
Gwinty kierunkowe dzielimy na lewe i prawe. Ich podział związany jest z linią śrubową. Linia śrubowa może wyznaczać linię śrubową walcową lub stożkową. Może ona być prawo- lub lewoskrętna. Gwinty kierunkowe lewe (lewoskrętne) uzyskuje się poprzez ruch śruby
w lewo ku górze, natomiast gwinty kierunkowe prawe (prawoskrętne) poprzez ruch śruby
w prawo ku górze. Najpowszechniej stosowane są gwinty kierunkowe prawe.
Gwinty lewe
Gwinty lewe (lewoskrętne) wkręca się w lewo ku górze, czyli odwrotnie do wskazówek ruchu zegara. Stosuje się je o wiele rzadziej niż gwinty kierunkowe prawe. Gwinty lewe
z powodzeniem znajdą zastosowanie w angielkach (tzw. piecach kaflowych)
przy zapobieganiu otwierania się drzwiczek podczas palenia, w korkach grzejnikowych,
w zaworach gazowych (jako ochrona przed przypadkowym odkręceniem gazu)
lub motoryzacji. Stosuje się je wszędzie tam, gdzie istnieje realne ryzyko samo odkręcenia się śruby. Gwinty lewe można także łączyć z gwintami kierunkowymi prawoskrętnymi w śrubie rzymskiej.
Gwinty prawe
Gwinty prawe (prawoskrętne) wkręca się zgodnie ze wskazówkami ruchu zegara. Ten rodzaj gwintów kierunkowych jest powszechnie używany. Gwinty prawe stosuje się wszędzie tam, gdzie nie występuje ryzyko samo odkręcenia lub przypadkowego odkręcenia się śruby. Warto dodać, że dzięki połączeniu dwóch rodzajów gwintów kierunkowych – prawego i lewego, powstaje śruba rzymska, która znajduje zastosowanie m.in. przy napinaniu lin.
Otwory pod gwinty
Otwory pod gwinty powinno charakteryzować staranne wykonanie. Wybierając wiertło, należy pamiętać, aby zawsze miało ono mniejszą średnicę od średnicy gwintu. Tylko starannie dobrane wiertło zagwarantuje, że para gwintów będzie spełniała swoje zadanie
we właściwy i efektywny sposób. Przy wyborze najlepszej średnicy wiertła pomoca jest specjalnie przygotowana tabela. Tabela nr 3 „Otwory pod gwinty – Tabela doboru wierteł” wyjaśnia, w jaki sposób właściwie dobrać wiertła pod gwinty. To, jaki rozmiar wiertła będzie użyty, zależy od rodzaju gwintu (metryczny nominalny, metryczny drobnozwojny czy gwint rurowy). Warto skorzystać ze wskazówek zawartych w tabeli, aby uniknąć kłopotu
z doborem odpowiedniego wiertła pod gwint.
Jakie otwory pod gwinty są potrzebne?
Jeżeli zadajesz sobie pytanie: „Jakie otwory pod gwinty są potrzebne?”, odpowiedź znajdziesz poniżej w Tabeli nr 3. Dowiesz się z niej, jak starannie i precyzyjnie dobrać odpowiednią średnicę wiertła pod rozmiar gwintu o oznaczeniu M1, M3, oraz G1/16. Jest to uwarunkowane różnymi rodzajami gwintów, tj.: gwint metryczny nominalny, gwint metryczny drobnozwojny, gwint rurowo-walcowy.
Podsumowanie – Tabela gwintów
Poniższa tabela gwintów przedstawia, w jaki sposób uzyskać otwór pod gwint metryczny, gwint metryczny drobnozwojny oraz gwint rurowo-walcowy.
Rodzaje gwintów, a ich zastosowanie. Sprawdź najpopularniejsze rozmiary
Jakie gwinty są w żarówkach?
Chcesz wymienić żarówkę, ale nie wiesz, która będzie pasowała do twojego oświetlenia? Sprawdź, jakie gwinty są w żarówkach! Gwinty w żarówkach dzielimy na: Edisona (wciskane), halogenowe oraz żarówki samochodowe.
Jakie gwinty są w żarówkach Edisona?
- E27 (charakteryzuje się „dużym gwintem”, najczęściej używany w gospodarstwie domowym, przystosowany do zasilania o napięciu 230 V)
- E14 (charakteryzuje się „małym gwintem”, najczęściej stosowany w lampkach
i kinkietach, przystosowany do pracy w instalacjach o napięciu 230 V) - E40 (stosuje się go w latarniach ulicznych)
Jakie gwinty są w żarówkach halogenowych?
- GU10 (rozstaw nóżek trzonka 10mm, montowany na zatrzask, stosowany w oprawach sufitowych, przystosowany zasilania o napięciu 230 V)
- MR16 (montowany na wcisk, stosowany w sufitach podwieszanych, gablotach meblowych, dostosowany do pracy w dwóch wariantach napięciowych: 12 V i 230 V)
- MR11 (wtyk reflektorowy, stosowany najczęściej w ozdobnym oświetleniu pomieszczeń)
- G9 (rozstaw nóżek trzonka 9 mm, stosowany głównie do oświetlenia dekoracyjnego)
- G6,35 (charakteryzuje się pogrubionymi nóżkami trzonka, najczęściej stosowany
w lampkach) - G4 (montowany na wcisk, dostosowany o pracy w wariancie napięciowym wynoszącym 12 V, stosowany głównie w oprawach meblowych w łazience
lub kuchni)
Jakie gwinty są w żarówkach samochodowych?
- postojowe (gwint wkręcany)
- gwint C10W (stosowany do oświetlania tablic rejestracyjnych, o długości 42/43mm)
- gwint C5W (stosowany do oświetlania tablic rejestracyjnych)
- gwint W5W (światła pozycyjne i oświetlanie wnętrza samochodu)
Jakie gwinty są w wibroizolatorach?
Wibroizolatory gumowe to elementy metalowo-gumowe wyposażone w gwinty wewnętrzne oraz zewnętrzne. Standardowe rodzaje gwintów stosowanych w amortyzatorach gumowych to:
- M4
- M6
- M8
- M10
- M12
- M14
- M16
- M18
- M20
Długość gwint jest dostosowywana do potrzeb oraz zapotrzebowania jakie jest potrzebne w maszynach i urządzeniach niwelujące drgania.
Zapraszamy do pobrania wersji w PDF